Overzicht met verwijzingen uit ‘Iedereen verandert, nu wij nog’
Je vindt in de teksten in het boek ‘Iedereen verandert, nu wij nog’ veel verwijzingen (met QR-codes) naar boeken, publicaties en videos (van anderen).
Ten aanzien van de boeken beperk ik me hier tot enkele boeken rond de behandelde thema’s. De selectie is wat willekeurig. Ik heb vooral gekozen voor boeken die toegankelijk zijn, goed in elkaar zitten en bij voorkeur ook in het Nederlands beschikbaar zijn. En dan met wat variatie: van klassiek tot kersvers, van vertrouwde namen tot verrassende figuren.
Inhoud
Om te navigeren naar de verschillende delen klik je op de links en terug:
Deel I. Het vraagstuk dienen (↓)
Deel II. De omgeving gidsen (↓)
Deel III. Groeien als veranderaar (↓)
Leessuggesties (↓)
Inleiding
Opgegroeid met Star Trek, krijg ik dan het beeld van 3D-schaken voor ogen, zoals tussen captain Kirk en first officer Spock: lekker ingewikkeld!
Deel I. Het vraagstuk dienen (↑)
2. Documentaire Autumn Gold – Jan Tenhaven
In deze film doen hoogbejaarde atleten mee aan een wereldkampioenschap voor senioren. Sommigen zijn in de zestig of zeventig, maar er is ook een groep deelnemers van over de honderd.
In bijna elk verhaal over innovatie, of het nu de Post-its van 3M zijn of de tekenfilms van Pixar, gaat het om verrassingen en ongelukken. En vaak ook om de combinatie van die twee. Dat besef leidt zelfs tot enige populariteit voor het uitlichten van ‘briljante mislukkingen’ en het vieren van ‘fuck-up nights’ (hierna) door ‘instituten’ die zich daar exclusief op toeleggen. Omgaan met ongemak en je verlies nemen, horen bij vernieuwing.
5. Managers leren groen concurreren
6. Lezing The danger of a single story van Chimamanda Ngozi Adichie
Een meesterlijk voorbeeld van het werken met vensters vind ik de lezing The danger of a single story van Chimamanda Ngozi Adichie; een aanrader.
De Mobistar-persiflage gaat over de gekmakende telefoonmenu’s waar je als klant in verdwaalt, als je je dienstverlener hard nodig hebt.
Deel II. De omgeving gidsen (↑)
De romantische (bedrijfs)documentaire The Pixar Story (2007) van Leslie Iwerks, over hoe juist middelmatige tekenaars en middelmatige programmeurs samen tot innovatieve films kwamen, tegen de instructies van hun financiers en bazen in.
10. ‘Defixation’ as an intervention perspective
We gingen op zoek naar rijke en sterke verhalen over hoe sturing en verandering in concrete situaties lukten en mislukten.
12. Speech Martin Luther King ‘I have a dream
Een klassiek voorbeeld van hoe iemand woorden geeft aan groeiende krachten in de samenleving, is de toespraak van Martin Luther King met ‘I have a dream’.
13. Kleurendenken over veranderen: Léon de Caluwé, Hans Vermaak en Petra Haartsen
Veranderopgaven komen in vele soorten en smaken. Gelukkig geldt dat ook voor veranderbenaderingen. Op basis van theorie en praktijk brachten we contrasterende veranderbenaderingen in kaart: dat is bekend geworden als het ‘kleurendenken’. De video zet kort de denkbeelden per kleur uiteen en legt uit hoe je ermee om kan gaan. lees meer
https://youtu.be/MuZcBKhFJfc
14. Geeldrukdenken: een onderhandelingsbenadering
Geeldrukdenken is gebaseerd op de aanname dat er in organisaties pas iets verandert als er genoeg sleutelfiguren achter staan die (in)formele macht hebben.
15. Blauwdrukdenken: een rationele planmatige benadering
Blauwdrukdenken is gebaseerd op de aanname dat niet macht maar ratio van belang is.
16. Rooddrukdenken: een motivatie- en aandachtsbenadering
Bij rooddrukdenken ligt de focus niet op macht of rationaliteit, maar op motivatie.
17. Groendrukdenken: een leer- en ontwikkelbenadering
In deze benadering worden veranderen en leren als bijna identiek beschouwd.
17a. Witdrukdenken: een dialogische zelfsturingsbenadering
Witdrukdenken kun je zien als een reactie op de vorige kleuren, en dan vooral wat betreft hun neiging planmatig met verandering om te gaan – zij het in verschillende mate.
18. Werken met leren veranderen (website)
Werken met Leren Veranderen is een werkboek voor iedereen die wil werken aan zijn of haar professionele ontwikkeling als veranderaar en voor hen die veranderkunde als vak doceren of in de praktijk aan anderen leren.
20. Kok Rahal Lamlih mag niet koken voor daklozen in Breda
Veranderingen komen pas tot leven als je samen snapt welke benadering je wanneer kiest, als je jouw bijdrage daarin overziet en aankunt, en als je elkaar erop aanspreekt. Bekijk het voorbeeld
Deel III. Groeien als veranderaar (↑)
22. Ideas worth Spreading (video)
23. Body of Knowledge and Skills (BoKS)
Gelukkig maakt elke beroepsgroep, beroepsvereniging en dus ook beroepsopleiding zich druk over wat de ‘Body of Knowledge and Skills’ (BoKS) zou moeten zijn. Google het eens en je ziet er een heel stel verschijnen, zoals die van de Ooa (Orde van organisatiekundigen en -adviseurs).
In de Body of Knowledge and Skills (BoKS) worden de kenmerken en elementen van het adviesproces en de adviespraktijk beschreven.
24. Wat is een goede carrière? (publicatie Hans Vermaak)
Dit artikel beschrijft de dominante beelden over de adviescarrière. Het laat zien hoe fasen van socialisatie, profilering, integratie en relativering uitwerken in een adviesleven. lees meer
25. Samen werken, leren en sturen door jeugdhulp-teams (publicatie)
26. Brochure Dwarskijken van de gemeente Amsterdam
Een snelle en krachtige manier om verschillende zienswijzen op tafel te krijgen, is experts uitnodigen. Zo organiseert de gemeente Amsterdam sinds jaren ‘dwarskijksessies’ aan de vooravond van belangrijke besluiten, zoals de aanleg van de Noord-Zuidlijn of de transitie in de jeugdzorg.
28. Discover scientific knowledge, and make your research visible – ResearchGate.net
29. 2014 – gewoon, in Amsterdam-West (publicatie)
Een zoektocht naar het bijzondere van alledaagse participatiepraktijken
30. Video-lezing ‘Eigen Veranderkracht’
Videolezing door Hans Vermaak tijdens het Jaarcongres Organiseren, Adviseren, Begeleiden in 2014
https://youtu.be/Lhk71QsO0Xk
31. Video – Christoph Niemann: How to Overcome the 3 Fears Every Creative Faces
31b. Video – Christoph Niemann on the tension between his inner artist and his inner editor
32. Manifest Scherp op ouderenzorg
Teveel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen krijgen structureel niet de zorg die zij zo hard nodig hebben. Door gebrek aan aandacht zijn teveel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan. Dit is een aantasting van hun grondrechten.
33. Hugo Borst praat openhartig over dementerende moeder – RTL LATE NIGHT/ SUMMER NIGHT
Journalist Hugo Borst zorgt samen met zijn broer al jaren voor hun dementerende moeder. Hugo beschrijft haar ziekte in ontroerende columns en na de bestseller Ma kwam er een vervolg met het boek Ach moedertje.
34. The power of vulnerability | Brené Brown
35. Plezier beleven aan taaie vraagstukken (publicatie)
36. Video-lezing ‘Plezier beleven aan taaie Vraagstukken’
37. Leren veranderen – Hans Vermaak (publicatie)
38. Men zegt dat professionals niet te managen zijn – Hans Vermaak (publicatie)
39. De kracht van kleine kwaliteit (publicatie)
40. Planning deep change through a series of small wins (publicatie)
41. The color card trick (publicatie)
42. Onderzoekend samenwerken in de jeugdzorg (publicatie)
43. Samen werken, leren en sturen door jeugdhulp-teams (publicatie)
44. Het verlangen naar angst – Hans Vermaak
45. Facilitating local ownership through paradoxical interventions (publicatie)
46. Video-reeks ‘Het vormgeven van verandering’
47. Herschrijven van de ongeschreven regels
48. Betekenis geven aan een causaal diagram (publicatie)
49. Interactief werken met causale diagrammen (publicatie)
50. Weerbarstigheid hanteer je niet met dikke plannen (publicatie)
https://youtu.be/MuZcBKhFJfc
53. De kleurentest – Léon de Caluwé, Hans Vermaak
54. Het creëren van een kleurrijk verandermodel – Hans Vermaak, Léon de Caluwé- M&O, 2015
55. Valkuilen bij het situationeel kiezen van een aanpak! – Hans Vermaak
56. De verandering kleurt de communicatie (publicatie)
57. Videolezing ‘HR professional als veranderaar’ – Hans Vermaak
58. Macht en leren – Canon van het leren (publicatie)
59. Video-lezing ‘Eigen Veranderkracht’ – Hans Vermaak
60. De hiërarchie voorbij? Tien wetmatigheden over zelfsturing (publicatie)
61. Zeven knagende vragen over leren (publicatie)
62. Wat is een goede carrière? – Hans Vermaak (publicatie)
63. Facilitating local ownership through paradoxical interventions – Hans Vermaak (publicatie)
64. Samen werken, leren en sturen door jeugdhulpteams (publicatie)
66. A springboard for further learning (publicatie)
67. Werken met rijke beschrijvingen van betekenisvolle gebeurtenissen (publicatie)
68. Four contexts of action research (publicatie)
69. Conceptualiseren kun je leren (publicatie)
70. Veranderen als samenspel – Hans Vermaak
71. Tom Wujec: Bouw een toren, bouw een team
Tom Wujec presenteert een verrassende inzichten uit het ‘marshmallowprobleem’ – een eenvoudige oefening voor teambuilding, met ongekookte spaghetti, een meter tape en een marshmallow. Wie kan de hoogste toren maken met deze ingrediënten? En waarom doet een verrassende groep het altijd beter dan gemiddeld?
73. De website van Hans Vermaak
Leessuggesties (↑)
In het boek schets ik wat er allemaal bij komt kijken als je wilt vernieuwen in de eigen omgeving. Als je ermee aan de slag gaat, wil je mogelijk meer over specifieke thema’s weten, zodat je er meer van begrijpt of ze beter leert hanteren, of omdat je onderbouwing en voorbeelden zoekt. Ik geef je daartoe hierna suggesties, eerst uit eigen werk en vervolgens uit het werk van anderen.
- Een wat ongebruikelijk boek over motivatie en demotivatie is Creating van de hand van Robert Fritz. (86) Hij vertelt daarin waarom sommige mensen creëren en andere niet.
-
Als je beter wilt begrijpen hoe je werk organiseert rondom concrete klussen, dan vatten Herman Kuipers, Pierre van Amelsvoort en Eric-Hans Kramer veel lessen samen in Het nieuwe organiseren. (87)
-
Handzame boeken over groepswerk zijn Team op vleugels en het Handboek Teamcoaching van Martijn Vroemen. (88, 89)
-
Als je groepsdynamische spelletjes beter wil doorzien, ga dan eens terug naar de klassieker Games people play van Eric Berne. (90)
-
En als je wilt weten hoe je moeilijke gesprekken in goede banen leidt – juist als er allerlei spanningen zijn – dan is Moeilijke conversaties van Douglas Stone, Bruce Patton en Sheila Heen een aanrader. (91)
- In Frame innovation beschrijft Kees Dorst hoe hij als ontwerper maatschappelijke problemen oppakt. (92) Je ziet er zowel het experimenteren als het oprekken van denkkaders in terug.
- Een vertrouwde naam in de adviseurswereld is Edu Feltman, die samen met Barbara Lubbers, Makkie Metsemakers en Ger Dijkgraaf uiteenzet hoe je aan denkadviseren doet, in het gelijknamige boek. (93)
- Over het verdragen van ongemak schreef Odette Moeskops Doorbreken van organisatiepatronen. (94)
De omgeving gidsen (deel II)
- Met het boek van Moeskops waren we eigenlijk al bij de ondergrondse patronen van organisaties aangeland. (95)
- Een stevig maar mooi boek over organisatiecultuur is Organizational culture: Mapping the terrain van Joanne Martin. (96)
- Als je meer over ‘cultuur’ wil weten, kun je je ook laten inspireren door de blik van een antropoloog. Een illustratie daarvan is het (weliswaar nogal journalistieke) boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk over de bankensector. (97) Het toont beter hoe je onderzoekend kan rondlopen en bevragen, dan veel managementboeken.
- Als je je afvraagt wat te doen als de patronen echt ziekmakend zijn, dan is Joost Kampens boek over Verwaarloosde organisaties interessant. (98)
- In deel II krijgt het vormgeven van verandering veel aandacht. Juist daarover zijn heel wat managementboeken geschreven. Ik raad de boeken van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek graag aan, bijvoorbeeld het beknopte Onomkeerbaar. (99)
- Wil je liever een klassiek internationaal handboek, dat steeds in nieuwe edities verschijnt, dan is Organizational development and change van Thomas Cummings en Christopher Worley prima. (100)
- Een alternatief, gericht op de non-profitsector, is Veranderen van maatschappelijke organisaties van Jaap Boonstra e.a. (101)
- Gertjan de Groot en Hanna Boersema-Vermeer stelden een werkboek samen met veel praktische handreikingen rond het handboek Leren veranderen en het kleurendenken in het bijzonder. (102)
- Dat je bij vernieuwing altijd tegen de status quo moet opboksen, komt aan bod in Marjorieke Glaudemans’ Is er ruimte in de gevestigde orde? Een boek zonder recepten, maar vol beschouwingen die troost en inzicht bieden. (103)
- Over de besmettelijkheid van vernieuwing vind je in de literatuur over innovatie en sociale bewegingen inspiratie. In de Nederlandse managementliteratuur komt het als een van de onderwerpen (zoals zijn ‘petrischaalverhalen’) aan bod in een boek als Het et-cetera principe van Thijs Homan. (104)
- Een aardig boek over leergemeenschappen is Cultivating communities of practice van Etienne Wenger, Richard McDermott en William Snyder. (105)
- Als we het hebben over omgaan met lerende organisaties, dan is De vijfde discipline van Peter Senge een fijne klassieker, waar ook het systeemdenken weer stevig in opduikt. (106)
Groeien als veranderaar (deel III)
- Een goed boek om stil te staan bij het eigen vak is De ambachtsman van Richard Sennett. (107)
- Manon Ruijters schreef in Nederland met collega’s de dikke pil Je binnenste buiten over professionele identiteit en ontwikkeling. (108)
- Als je je wilt verdiepen in hoe mensen eigenlijk leren, dan is het werk van Knud Illeris een aanrader, bijvoorbeeld How we learn. (109)
- Een klassieker over reflectief met je vak en werk omgaan is The reflective practitioner van Donald Schön. (110)
- Over anderen helpen zodat zij sterker en niet afhankelijk van je worden, schreef Edgar Schein Procesadvisering en het verhalender Helpen met impact. (111, 112)
- Waar het gaat over kennis aanboren, suggereerde ik al enkele overzichtsboeken die ik goed vind, zoals de eerdergenoemde boeken van Illeris en van Cummings en Worley. (113, 114)
- Daarnaast is Managing and organizations van Stewart Clegg, Martin Kornberger en Tyrone Pitsis een goede introductie. (115)
- Ik word zelf het vrolijkst van boeken die kritisch bestaande managementconcepten onder de loep nemen en helpen begrijpen wat er zoal over geschreven is. Bovenaan mijn lijstje staat dan het Handbook of organization studies, samengesteld door Stewart Clegg, Cynthia Hardy en Walter Nord. (116) Op de tweedehandsmarkt is die soms tegen een schappelijke prijs op te pikken.
- Ik moet hier ook de naam van Karl Weick noemen, die voor mij wellicht de auteur is waar ik het meeste van opsteek. Zijn artikelen zijn vaak leesbaarder dan zijn boeken, dus google die maar. Als je toch eens een boek wil pakken, dan is Management van het onverwachte van hem en Kathleen Sutcliffe te verkrijgen. (117)
- In Nederland is René ten Bos iemand die goed managementconcepten de maat kan nemen, bijvoorbeeld in Modes in management. (118)
- Op het gebied van onderzoek heb ik veel gehad aan Pattons Qualitative research and evaluation methods als naslagwerk. (119)
- Een toegankelijke en dunne introductie is Doing action research in your own organization van David Coghlan en Teresa Brannick. (120)
- Over presentie heeft Andries Baart mooie dingen geschreven, zoals Aandacht. (121)
- De term ‘tempered radicals’ is gepopulariseerd door Debra Meyerson in het gelijknamige boek dat makkelijk wegleest: Tempered radicals. (122)
- Een intrigerend voorbeeld ervan is de rol die Antanas Mockus speelde als burgemeester in Bogota, recentelijk beschreven in Cultural agents reloaded door Carlo Tognata. (123)